Αγνοούμενοι ναι, αγνοημένοι όχι; Ο χρόνος θα το δείξει....

Το ΕΔΑΔ εξέδωσε την 3η Ιουνίου την απόφαση του επί του παραδεκτού στην προσφυγή που υπέβαλαν συγγενείς τουρκοκύπριων αγνοουμένων εναντίον της Κύπρου, της Ελλάδας και της Αγγλίας. Η απόφαση έχει έκταση 11 σελίδων και μπορεί να αναγνωστεί αυτούσια εδώ. 

Συνοπτικά, κάποιες παρατηρήσεις:

1) Το Δικαστήριο μένει πιστό στο "νέο" κριτήριο που εισήγαγε στην απόφαση Βαρνάβα εναντίον Τουρκίας, το οποίο αφορά το χρονικό όριο στο οποίο θα έπρεπε να υποβληθούν οι υποθέσεις. Το ΕΔΑΔ θεωρεί ότι γύρω στις αρχές του 1990 όλοι οι συγγενείς αγνοουμένων θα έπρεπε να υποβάλουν προσφυγή ενώπιον του για τα εξαφανισμένα άτομα. Το κριτήριο είναι εξαιρετικά αμφισβητήσιμο, αλλά δεν παύει από  του να είναι η παρούσα νομολογία του ΕΔΑΔ.

2) Αυτό που διαφοροποιεί την υπόθεση αυτή είναι η απραξία και η μη διενέργεια μιας αποτελεσματικής έρευνας εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 2006 - 2009, περίοδος κατά την οποία ανευρέθησαν και ταυτοποιήθηκαν τα οστά των αγνοουμένων.

3) Είναι ενδιαφέρον ότι οι τ/κ κινούνται νομικά εναντίον των τριών κρατών. Το ΕΔΑΔ απορρίπτει τα περί της ευθύνης της Αγγλίας, θεωρεί ότι η ευθύνη της Κύπρου μπορεί να εξεταστεί, ωστόσο παραλείπει να εκφραστεί επί της ευθύνης της Ελλάδας. 

4) Υποθέσεις τ/κ αγνοουμένων έχουν εξεταστεί στο παρελθόν από κυπριακά δικαστήρια. Για ένα σχολιασμό μιας πρόσφατης απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου, εδώ.

5) Σαφής πληροφορία δεν υπάρχει, αλλά μπορεί να υποτεθεί εύλογα ότι οι αιτητές δεν έχουν εξαντλήσει τα εσωτερικά ένδικα μέσα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η παραπομπή σε προηγούμενες αποφάσεις των κυπριακών δικαστηρίων δείχνει ότι οι αιτητές θα προσπαθήσουν να επιχειρηματολογήσουν ότι δεν υπάρχει πραγματική και αποτελεσματική θεραπεία για τέτοιες υποθέσεις στο εθνικό επίπεδο. Δύσκολο να επιτευχθεί, αλλά αν αποφασιστεί προς την αντίθετη κατεύθυνση, τότε θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες για το έργο της ΔΕΑ και στο ευρύτερο θέμα των τ/κ αγνοουμένων.

Από την άλλη, οι "αντίστοιχες" πρόσφατες υποθέσεις ελληνοκυπρίων μπορούν να αναγνωστούν εδώ. Οι πιο πάνω παρατηρήσεις προσαρμοσμένες mutatis mutandis.

Αγνοούμενοι ναι, αγνοημένοι όχι; Ο χρόνος θα το δείξει....

Διεθνής Σύμβαση για την Προστασία Όλων των Ατόμων Ενάντια στην Εξαναγκαστική Εξαφάνιση

Η σύμβαση στον τίτλο είναι η μετάφραση του τίτλου της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών με τίτλο:  International Convention for the Protection of all Persons from Enforced Disappearance. Η σύμβαση υπογράφηκε το 2007 και μέχρι σήμερα την έχουν υπογράψει 83 κράτη και την έχουν επικυρώσει 18. Υπολείπονται άλλες 2 επικυρώσεις για να τεθεί σε ισχύ. Ωστόσο, ο ρυθμός επικυρώσεων είναι χαμηλός σε σύγκριση με άλλες συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που σε συνδυασμό με τις επιφυλάξεις που εκφράστηκαν από αρκετές χώρες κατά τη διαδικασία διαπραγμάτευσής της, θέτουν εν αμφιβόλω την καθολική αποδοχή της.

Ένα προκαταρκτικό σημείο σε σχέση με τη μετάφραση του τίτλου: σε αρκετές πηγές χρησιμοποιείται ήδη ο όρος "καταναγκαστικές εξαφανίσεις", αντί του "εξαναγκαστικές εξαφανίσεις". Την ίδια στιγμή, στα αγγλικά χρησιμοποιούνται οι όροι "forced" και "enforced" ως επιθετικοί προσδιορισμοί των εξαφανίσεων.

Σε σχέση με την ουσία, η σύμβαση έχει ιδιαίτερη σημασία αφού και η Κύπρος έχει μια πικρή ιστοριά εξαφανίσεων. Κατά τα έτη 63-64 και 74 σημειώνονται οι εξαφανίσεις ατόμων που αναφέρονται γενικά ως "αγνοούμενοι". Σημείωση δεύτερη, λοιπόν: missing persons ή αγνοούμενοι είναι τα πρόσωπα των οποιων η τύχη αγνοείται και η κατάσταση τους ρυθμίζεται από το ανθρωπιστικό δίκαιο (humanitarian law). Disappeared/desaparecidos ή εξαφανισμένα άτομα είναι τα πρόσωπα που  επίσης αγνοούνται, αλλά που η νομική τους κατάσταση ρυθμίζεται από το corpus των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Δυστυχώς, αν και η Κύπρος υπέγραψε το 2007 τη σύμβαση αυτή και παρόλο που η μετάφραση είναι ήδη έτοιμη από το Γραφείο της Επιτρόπου Νομοθεσίας, το υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο είναι αρμόδιο για την επικύρωση της, δυστυχώς δεν την έχει προωθήσει στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Οι λόγοι για αυτή την αδικαιολόγητη καθυστέρηση είναι άγνωστοι. Η επικύρωση της δεν θα επιφέρει κάποια αλλαγή στα νομικά ζητήματα που αφορούν την τύχη των κύπριων αγνοουμένων, αλλά θα ήταν μια κίνηση συμβολικής σημασίας, που θα μπορούσε να συνδυαστεί με μια δημόσια τελετή για να τιμηθεί η μνήμη των ατόμων αυτών από την πολιτεία.

Σε σχέση με το ζήτημα των κυπρίων αγνοουμένων, οι εξής δικαστικές αποφάσεις είναι σχετικές:

Βαρνάβα (Τρίτο τμήμα), Βαρνάβα (Πλήρης Ολομέλεια), Διακρατική προσφυγή Κύπρου εναντίον Τουρκίας, Baybora εναντίον Κύπρου και Karabardak εναντίον Κύπρου. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου έχει εκδόσει μια απόφαση στις υποθέσεις 589/06, 590/06, 591/06, 592/06 και 593/06. (ημερομηνία απόφασης 29 Μαϊου2008).

Άλλες σχετικές συνδέσεις: Ομάδα εργασίας των Η.Ε., Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων